لیکن پلان جزو بیماری های پوستی پاپولواسکواموس است و یک بیماری خارش دار بوده که پوست و مخاط از جمله دهان ومو را درگیر می کند. در ادامه به بررسی این بیماری، علائم، تشخیص و درمان لیکن پلان و نیز پمادها و تاثیر رژیم غذایی و داروهای گیاهی و طب سنتی را در این بیماری مورد بررسی قرار می دهیم.

بیشتر بیماران بین 30 تا 60 سالگی به این بیماری مبتلا می شوند و در کودکان کمتر از 5 سال و افراد مسن بسیار نادر است همچنین بالغ بر 10 درصد بیماران سابقه فامیلی مثبتی از لیکن پلان دارند که می تواند نشان دهنده نقش عوامل ژنتیکی در ایجاد بیماری باشد.

علت بیماری لیکن پلان چیست؟

علت بیماری نامشخص است اما ممکن است یک بیماری خودایمنی ناشی از سلول های T باشد. همچنین عوامل زیر در ایجاد آن نقش دارند:

• سابقه خانوادگی: در ۱۰ درصد از مبتلایان وجود دارد.
• بیماری کبدی: لیکن پلان با هپاتیت C مرتبط است.
• علل دارویی لیکن پلان: پنی سیلین، طلا، متیل دوپا، کلروکین و تماس با مواد شیمیایی فیلم سازی می توانند ضایعاتی شبیه به لیکن پلان بوجود آورند که به آن ها بثورات لیکنوئید گفته می شود.

اشکال مختلف بیماری

لیکن پلان پاپولی

شایع ترین شکل بیماری است که در آن پاپول ها روی سطوح فلکسور مچ دست ها و ساعدها، مچ پاها و ناحیه کمر تشکیل می شوند.

لیکن پلان هیپرتروفیک

ضایعات پوستی که پایدار باقی می مانند ضخیم تر می شوند و به رنگ قرمز تیره در می آیند. این ضایعات اکثرا روی ساق پاها تشکیل می شوند.

پاپول ها با الگوهای متفاوتی تجمع پیدا می کنند و وزیکول ها یا تاول هایی ممکن است ایجاد شوند. تغییر رنگ پایدار قهوه ای پس از بهبود ضایعات باقی می ماند. ممکن است در نوع هایپرتروفیک، کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) ایجاد شود.

لیکن پلان مخاطی

شایع ترین شکل بیماری مخاطی، نوع غیراروزیو (سایشی) همراه با الگوی سفید تورمانند است. این نوع بیماری ممکن است سایشی یا اروزیو شده که به شدت دردناک است. ضایعات دهانی معمولا مخاط گونه و کناره های طرفی زبان را درگیر می کنند.

این ضایعات ممکن است گسترش پیدا کنند و قسمت مخاطی لب را درگیر نمایند ولی به ندرت از حاشیه قرمز لب (ورمیلیون) فراتر می روند.

علائم بیماری لیکن پلان چه هستند؟

این بیماری دارای ۵ ویژگی است که عبارتند از:

• خارش دار.
• مسطح.
• چندضلعی.
• ارغوانی رنگ یا بنفش.
• پاپول.

علائم پوستی

علائم لیکن پلان پوستی به صورت پاپول های خارش دار و چند ضلعی صاف و به رنگ بنفش ارغوانی می باشد. ضایعات ابتدایی و جدید بصورت یک پاپول 2 تا 10 میلی متری با قله صاف و کناره های نامنظم و زاویه دار بوده که به رنگ صورتی تا سفید اند ولی با گذشت زمان، ارغوانی (بنفش) می شوند.

در سطح ضایعات شبکه تور مانند سفیدی مشاهده می شود که به آن خطوط ویکهام (استریا ویکهام) گفته می شود. با ریختن روغن ایمرسیون، این ضایعات بهتر دیده می شوند. خارش علامت شایعی است ولی در ۲۰ درصد از مبتلایان به این بیماری پوستی، خارش وجود ندارد.

البته در مجموع شکل های متعددی از این بیماری وجود دارد که در افراد مختلف متفاوت است.

[readmore]بیماری پوستی پسوریازیس از علائم تا درمان[/readmore]

شایع ترین مناطق درگیر در این بیماری عبارتند از: سطوح فلکسور مچ و ساعد یا ساق پا و قوزک پا.

علائم ضایعات دهانی

ضایعات مخاطی دهان در این بیماری اکثرا به شکل خطوط رتیکولار سفید رنگ دیده می شوند که غیراروزیو (غیر زخمی) هستند. ضایعات زخمی در دهان دردناک بوده و ممکن است نشان دهنده سرطان دهان (SCC دهان) باشند. علائم دهانی بیماری ممکن است به تنهایی یا همراه با علائم پوستی باشند.

علائم لیکن پلان مویی و ناخنی

در بیماری فولیکولار ، پاپول ها بر پایه فولیکول روی پوست سر ایجاد می گردند. در این نوع بیماری، ریزش مو دائمی همراه با اسکار یا جای زخم دیده می شود. (آلوپسی اسکارگذار)

[readmore]لیکن پلان مویی یا لیکن پلانوپیلاریس از علائم تا درمان[/readmore]

علائم درگیری ناخن

ده درصد از بیماران با لیکن پلان پوستی، تغییرات ناخن دارند اما تغییرات ناخن ممکن است در نبود بیماری پوستی نیز رخ دهند.

علائم اختصاصی درگیری ناخن در این بیماری شامل نازک شدن و فرورفتگی های طولی و ایجاد شقاق است. درصورت عدم درمان بیماری ممکن است اسکار و ناخنک تشکیل شود.

تشخیص بیماری لیکن پلان چگونه انجام می شود؟

اساس تشخیص بیماری، علائم بالینی است. در هنگام معاینه باید به مخاط دهان، ناخن و موها توجه شود. در نهایت بیوپسی از ضایعات، تشخیص را تایید می کند.

التهاب پوست در بیمارانی که دارای پوست تیره هستند معمولا محو و مبهم است و ممکن است تشخیص بیماری را دشوار کند. در این موارد باید به مورفولوژی و نحوه توزیع ضایعات دقت کرد.

تشخیص افتراقی لیکن پلان

در صورت وجود بثورات لیکنوئید بدون خارش که شبیه به لیکن هستند باید سیفلیس مرحله دوم ، لوپوس اریتماتوز سیستمیک ، مایکوباکتریوم آتیپیک و سارکوئیدوز مورد شک قرار گیرند. همچنین بیماری های پسوریازیس و پیتریازیس روزه نیز جزو بیماری های اریتماتواسکواموس هستند که علائم نسبتا مشابهی ایجاد می کنند.

بهترین راه درمان بیماری لیکن پلان چیست؟

استروئیدهای موضعی (کورتون موضعی) اساس درمان این بیماری هستند. در ضایعات کوچک از کورتون موضعی قوی مثب کلوبتازول و فلوئوسینولون استفاده می شود ولی در ضایعات وسیع باید این ترکبیات رقیق شوند.

آنتی هیستامین ها در صورت خارش مورد استفاده قرار می گیرند. (هیدروکسی زین).استروئیدهای خوراکی (کورتون خوراکی).

اگر ضایعات وسیع با خارش شدید، لیکن پلان مویی و تخریب شدید ناخن و ضایعات مخاطی زخمی (نظیر لیکن پلان واژن) باشند باید از کورتون های خوراکی استفاده کرد. در این موارد از ۲۰ میلی گرم کورتیکواستروئید در روز به مدت ۶ هفته استفاده می شود و سپس به تدریج کاهش می یابد.

در درمان نوع هیپرتروفیک از پانسمان بسته استروئید یا تزریق داخل ضایعه استفاده می شود.

سایر داروهای درمانی:

• متوتروکسات.
• آزاتیوپرین.
• سیکلوسپورین.
• میکوفنولات موفتیل (مایکوفنولات موفتیل).
• PUVA و اشعه UVB.

مواردی که ارجاع بیمار لازم است

• طاسی سر همراه با اسکار.
• درگیری اروزیو مخاط و موارد مقاوم به درمان را باید به متخصص بیماری های پوست ارجاع داد تا تدابیر لازم اتخاذ شوند.
• ارجاع به متخصص گوارش برای کنترل عفونت هپاتیت C لازم است.

سیر و پیش آگهی بیماری لیکن پلان چطور است؟

بیماری معمولا در عرض یک سال بهبود پیدا می کند. اما نوع هیپرتروفیک و مواردی که مو و ناخن درگیر هستند معمولا سال ها ادامه می یابند.

پرسش و پاسخ

۱- آیا طب سنتی و طب سوزنی در درمان بیماری مفید هستند؟ اگر از گیاهانی استفاده شود که ضد التهاب باشند ممکن است باعث تسکین علائم گردد با این حال توصیه می کنیم که قبل از استفاده از طب سنتی یا سوزنی یا گیاهان دارویی با پزشک خود مشورت کنید.

۲- درمان لیکن پلان چقدر طول می کشد؟ طول درمان بستگی به شدت بیماری دارد. معمولا در بیشتر مواقع بیماری در عرض یک سال بهبود پیدا می کند اما لیکن پلان مویی و ناخن ممکن است سال ها ادامه یابند.

۳- بهترین پماد درمان لیکن پلان چیست؟ پماد های مختلفی برای درمان بیماری وجود دارد. همانطور که در قسمت “درمان” گفته شد، اساس درمان؛ استفاده از پمادهای حاوی کورتون است.

۴- رژیم غذایی برای درمان این بیماری وجود دارد؟ در کتب پزشکی رژیم غذایی خاصی ذکر نشده است اما استفاده از رژیم غذایی گیاهی که باغث کاهش التهاب شود ممکن است مفید باشد.

۵- من لیکن پلان دارم چه کنم ؟ اولین توصیه ما به شما این است که نترسید ! لیکن پلان بیماری کشنده یا ناتوان کننده ای نیست. اما باید تحت درمان مناسب زیر نظر پزشک قرار گیرد بنابراین در اولین فرصت به پزشک مراجعه نمایید.

۶- آزمایش مخصوص لیکن پلان چیست ؟ این بیماری آزمایش مخصوصی ندارد و تشخیص بر اساس علائم بالینی انجام می شود. در صورتی که پزشک به تشخیص شک داشته باشد ممکن است از پوست نمونه برداری کرده و برای پاتولوژی ارسال کند.